Kerken

Kerken Nieuwe Pekela

Baptistengemeente

• Onder leiding van ds. Kloekers wordt in Nieuwe Pekela 7 nov. 1875 een baptistengemeente gesticht met aanvankelijk 31 leden.
• Op 12 nov. 1950 is het precies 100 jaar geleden dat de eerste baptistenpredikant zich in Nieuwe Pekela vestigde. En tevens de eerste baptistenpredikant in Nederland, die daarenboven ook de eerste baptistengemeente in Nederland stichtte. Het was dr. Johannes Elias Feisser, voormalig Ned. herv. predikant te Winschoten en Gasselternijeveen, die zich 100 jaar geleden in het grote huis vestigde waar nu nog de Boerenleenbank onderdak vindt. Het huidige kerkgebouw werd in 1877 in gebruik genomen. Achtereenvolgens hebben de volgende voorgangers de gemeente gediend: Dr. J.E. Feisser; Z.H. Kloekers; J. Kuipers; K. van Beek; J. Huizinga; J. Louw; H. Bouritius; T. Jansma; J.B. de Neef; F.E. Huizinga, terwijl thans [1950] ds. H. de Jut de gemeente dient.
• De baptistengemeente in Nieuwe Pekela heeft met ingang van 1 december 1995 weer een eigen voorganger. Het is ds. Fokko Rogaar, die op 10 dec. in een speciale dienst aan de gemeente werd verbonden.

Lutherse kerk

De Lutherse kerk in Nieuwe Pekela

• De Lutherse gemeente in Pekela is een kleine gemeente die een nauwe samenwerking heeft met de Lutherse gemeente in Winschoten. Daarnaast zijn er gezamenlijke diensten met andere kerken in de omgeving, zoals de Lutherse Kerk in Wildervank, de Hervormde Kerk in Oude Pekela en Gereformeerde Kerk in Nieuwe Pekela. Aanvankelijk kerkten de Lutheranen in en rond de Pekela's nabij Winschoterzijl. Voor de in 1753 gestichte gemeente werd tegen de grens tussen de beide Pekela’s een kerk gebouwd. Op 15 nov. 1758 kopen Jan Harms, Feycke Clock en Harm Jans voor 3.000 gulden van ds. Petrus Mees uit Oude Pekela een huis en veenplaats, gelegen bij het middelste verlaat te Nieuwe Pekela, waarop enkele jaren later de lutherse kerk zal worden gebouwd. Op 22 juli 1762 werd de eerste steen gelegd. De kerk kwam te staan nabij het middelste verlaat. Onder bediening van ds. Wilhelm Gottlieb Jutting werd deze op 28 nov. 1762 ingewijd. Op 3 maart 1790 erkend door de officiële kerkleiding. In 1858 werd een orgel geplaatst, gebouwd door P. van Oeckelen. Op 22 april 1865 werd dit gebouw echter door brand totaal verwoest. Op 17 december 1865 werd aan de A. Westerstraat 1 een nieuwe kerk in gebruik genomen. Het opvallende, aan de voorzijde witte gebouwtje, werd in 1890 voorzien van een toren met twee geledingen en een opengewerkte houten lantaarn. Het gebouw staat op hetzelfde terrein als de vorige kerk, maar verder van de weg af. Het nieuwe Van Oeckelenorgel wordt op 9 aug. 1868 ingewijd.
• Op 14 aug. 1938 zijn twee kostbare glas-in-lood ramen, die onlangs door de kinderen van wijlen ds. Jacob Hendrik Bögeholtz, die op 21 april 1912 op de kansel ineenzakte en daar overleed, waren aangeboden, onthuld. De ramen, die ter weerszijden van de kansel zijn aangebracht, bevatten: De ene een busteportret van ds. Bögeholtz met daaronder de woorden "Ter gedachtenis van J.H. Bögeholtz, predikant dezer gemeente van 30 Sept. 1897 - 16 Juni 1901 en van 26 Mei 1905 tot de ure der dood".
• De opstallen van enkele tientallen graven bij de evangelisch lutherse kerk in Nieuwe Pekela zijn zo verwaarloosd, dat zij in 1984 moeten worden opgeruimd. Het gaat voornamelijk om graven van vóór 1930. Wat onder het maaiveld zit, wordt niet weggehaald. Het is voor het eerst in de 90-jarige geschiedenis van het kerkhof, dat een dergelijke opruimactie wordt gehouden.

Christelijk afgescheiden gemeente

• Stichting van de chr. afgescheiden gemeente te Nieuwe Pekela op 10 april 1836 door ds. Hendrick de Cock in Oude Pekela. Mannen van het eerste uur zijn: Gelms, Nieboer, Huizing en Mugge.

Nederlands Hervormde Kerk

• De kerk is gevestigd aan de Ds. Sicco Tjadenstraat C 51, 9663 RC, Nieuwe Pekela. In 1704 scheidde het kerspel Nieuwe Pekela zich af van Oude Pekela met de bouw van een eigen kerk. In 1767 werd de kerk vergroot. In 1912 liet J.H. Manuel een legaat na voor de bouw van een orgel in de Hervormde Kerk te Nieuwe Pekela. Er had tot die tijd nog nooit een orgel in de kerk gestaan. De firma Standaart uit Schiedam leverde een jaar later een orgel met één manuaal en pedaal. Er werd een nieuwe galerij gemaakt waar het orgel op kwam te staan. Mense Ruiter reviseerde het instrument in 1964 tijdens de restauratie van het kerkgebouw. In 1973 en 1984 vonden er opnieuw ingrijpende verbouwingen van het orgel plaats.
• In de kerk van Nieuwe Pekela vindt op 31 aug. 1704 voor de eerste maal een doop plaats.

Doopsgezinde kerk

• In Nieuwe Pekela is in 1852 een nieuwe kerk voor de Doopsgezinden opgericht. Eerste voorganger in de nieuwe kerk was Anthony Winkler Prins, die ook predikant was van de Doopsgezinde gemeente in Veendam.
• Reeds rond 1650 moet er te Pekela een afzonderlijke Doopsgezinde gemeente zijn geweest. In 1743, dus bijna 100 jaar later, had zij nog een eigen leeraar in de persoon van Hendrik Wolters. Daarna is echter, spoedig een teruggang ingetreden, want in 1755 werd Pekela bediend door Jan Panneman, leeraar te Sappemeer, waarmee Pekela zich, naar het schijnt, vereenigd had. Naast Jan Panneman preekte hier ook nog Jan van Dalen. Dit duurde tot 1778. In 1808 sloot Pekela zich aan bij de naburige gemeente te Veendam. Het oude kerkgebouw te Nieuwe Pekela werd gesloopt. Dit gebouw moet gestaan hebben op het erf van den landbouwer Koop Hendriks Boon, een kleinzoon van den ouden leeraar Hendrik Wolters.Wegens den verren afstand en de zeer slechte verbindingswegen voldeed deze combinatie niet geheel. De rijtuigen zakten soms tot de assen in den modder en voor de kinderen was het des winters vaak onmogelijk ter catechisatie te gaan. Er waren toen te Pekela 23 ingeschreven leden en ongeveer 70 zielen. Toen bood ds. Winkler Prins aan, daar geregeld des middags om de veertien dagen te komen preken, mits men daar een eigen kerkgebouw stichtte.
• Op 19 sept. 1852 wordt de kerk van de doopsgezinde gemeente in gebruik genomen en komt in Nieuwe Pekela een aantal gelovigen bijeen om de oprichting van een doopsgezind kerkgenootschap te bewerkstelligen. Op deze eerste samenkomst, die geleid werd door ds. Winkler Prins, werd een kerkbestuur verkozen, waarin o.a. zitting kregen de heren K.W. Boon en J.C. Bakker. Als diakenen werden aangewezen de heren W.H. Lukas, J. Boon en W.A. Mulder. Op 19 sep. 1952 viert het genootschap zijn 100-jarig bestaan.
• Bij een brand op 26 april 1865 in het huis van de secretaris van de kerkenraad van de doopsgezinde gemeente te Pekela, de heer J.C. Bakker, gaat bijna het gehele archief van de doopsgezinde gemeente verloren.
• De doopsgezinde gemeente te Pekela wordt op 1 jan. 1983 opgeheven. De nog aanwezige leden treden vrijwillig toe tot de doopsgezinde gemeente Veendam-Wildervank.

Rooms-Katholieke kerk

• De Minister voor de zaken van de r.k. eredienst verleent in 1861 machtiging tot het bouwen van een r.k. kerk te Nieuwe Pekela op het perceel, kadastraal bekend gemeente Nieuwe Pekela, sectie G, nrs. 22, 48, 49 en 627.
• In Nieuwe Pekela vindt op 26 nov. 1862 de inwijding plaats van de nieuwe r.k. St. Bonifaciuskerk. De plannen tot oprichting van een eigen parochie in Nieuwe Pekela dateren al van 1853. Toen de aartsbisschop van Utrecht, mrg. J. Zwijsen, na het herstel (in 1853) van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, in 1855 het Heilig Vormsel kwam toedienen in Oude Pekela, onder welke parochie de katholieken van Nieuwe Pekela toen nog behoorden, grepen enkele bewoners de kans aan om de bisschop hun wensen voor te leggen. Hun verzoek vond een welwillend gehoor bij de bisschop, die onmiddellijk de pastoor van Oude Pekela opdracht gaf uit te zien naar een geschikte plaats voor een nieuwe kerk. Toch duurde het nog tot 1862 voordat de plannen verwezenlijkt werden. Voorlopig zal de nieuwe kerk als bijkerk dienen van de parochie Oude Pekela. Het aantal parochianen schommelt rond de 400. Tot grens van de r.k. gemeenten Oude en Nieuwe Pekela wordt in sept. 1863 genomen de weg naar Onstwedde. Tot Nieuwe Pekela behoren 278 zielen en het gedeelte tussen de weg naar Onstwedde en de grens met Oude Pekela wordt bewoond door ca. 88 r.k. zielen.
• In Nieuwe Pekela is men in mei 1988 begonnen met de sloop van de Sint Bonifatiuskerk. De sloop van de oude kerk was noodzakelijk geworden omdat restauratie te duur was. Op dezelfde plaats verrijst een nieuw kerkgebouw. De r.k. gemeente in Nieuwe Pekela telt in 1988 125 gezinnen.
• De Bonifatiusparochie te Nieuwe Pekela heeft in okt. 1989 haar nieuwe kerkgebouw aan de J.R. Stuutstraat officieel in gebruik genomen.

Kerken Oude Pekela

Algemene Evangelische gemeente

20 februari 1943 — De heer P. de Boer, tot dusver voorganger bij een gedeelte van de vrije evangelische gemeente in Oude Pekela, is beroepen tot predikant bij de algemene evangelische gemeente. Hierdoor is Oude Pekela weer een kerkgenootschap rijker geworden. De algemene evangelische gemeente is thans als officieel kerkgenootschap door het departement van justitie toegelaten. Oude Pekela heeft met Veendam de eer tot de eerste gemeenten te behoren. Aangezien de gemeente in 1946 geen reden van bestaan meer heeft, wordt op 28 sept. van dat jaar besloten deze op te heffen.

Vrije Evangelische gemeente

De gemeente is ontstaan uit het in 1877 opgerichte Genootschap tot Verbreiding der Waarheid. De gemeente is geïnstitueerd door ds. A. Mooij uit Winschoten op zondag 22 sept. 1889. In 1893 vond aansluiting plaats bij de bond van vrije evangelische gemeenten in Nederland. Eerste voorganger van de gemeente was ds. P. Douma uit Oude-Leije. Gedurende 11 jaar heeft hij de gemeente met de meeste toewijding gediend. In 1900 vertrok hij naar Nijmegen. Opvolger van deze eerste voorganger was ds. H. Stavinga. Hij heeft van 1901-1912 in Oude Pekela gestaan, om dan naar Bergen te vertrekken. Van de latere voorgangers willen we slechts vermelden ds. M. van der Vlis, thans te Goes en ds. D.W. Veldkamp, thans te Leeuwarden, die beiden hun beste krachten tot opbouw van de gemeente hebben gegeven. Voorganger in 1939 is ds. T.H. Penninga, die, gekomen van Breskens, zich op 20 november 1938 aan de gemeente Oude Pekela verbond. Op 5 maart 1952 wordt het gerestaureerde kerkgebouw van de vrije evangelische gemeente weer in gebruik genomen. Het is een kerk in een kerk geworden, want de muren van het oude gebouw zijn blijven staan. Nog kan worden gemeld, dat van de gemeente de volgende verenigingen uitgaan: zondagsschool, jongelingsvereniging, grote en kleine meisjesvereniging, terwijl de gemeente een eigen zangkoor bezit. De gemeente bestaat in 1949 60 jaar.

Rooms-Katholieke kerk

• 16 juni 1783 — ‘Poincten en Articulen op welke door de H. Heeren Burgemeesteren ende Raad der Stad Groningen, ingevolge RaadsResolutie de dato den 13 febr. 1783, is geaccordeerd te bouwen een Roomsche kerk en ingevolge nadere Resolutie de dato den 6 Junij daaraanvolgende op no. 18 en halv no. 19 in de Beneden Pekel A tusschen het eerste en middelste verlaat.

 - Dat de behuisinge welke tot een kerk zal dienen op dezelvde steede en distantie van de vaart zal worden gebouwt, alwaar de Roomschen bevorens hebben begonnen te bouwen. 
 - Dat het woonhuis voor den pastoor na de weg, en voor, en aan de kerk zal worden geplaatst.
 - Dat gemelde behuisinge, tot een kerk zullende dienen, van buiten zal worden gemaakt, als een particulier huis, zonder eenig vertoon van buiten, hetwelk na een kerk gelijkt.
 - Dat gemelte behuisinge tot een kerk dienende, niet zal mogen worden vergroot, zonder verzogte en verleende permissie van de H: Heeren Burgemeesteren ende Raad.
 - Dat de Godsdienstoeffening één uur vroeger of laater zal beginnen en eindigen, als bij de gereformeerde [hervormde] gebruikelijk is.
 - Dat er zorge zal worden gedragen dat het onderhoud voor den Pastoor, invoegen bij handschrift in dato den 24 Maart 1783 is beloofd, aan den zelven prompt werde voldaan.
 - Dat de Armen der Roomsgezinde behoorlijk onderstand genieten.
 - Dat de Pastoor alleenlijk zal mogen worden beroepen uit de Ordre der Werelds Heeren, en die beroepinge geapprobeerd door de H. Heeren Burgemeesteren ende Raad op dezelve voet, als in de Stad gebruikelijk is.
 - Dat ook geen Cappelaan zal mogen worden aangesteld, als op verzogte en verleende permissie, als boven.
 - Dat bij de Roomsch Gezinde aangekogte vaste goederen tot deese kerk of diens onderhoud gedestineerd, of die vervolgens aangekogt, ofte geacquiteerd worden, ten comptoire van de Rentemeester der Veenen zullen worden aangegeeven, en dat daarvan alle twintig jaaren, de twintigste penning zal worden betaald.
 - Dat de Pastoor in geene priesterlijke kleeding nog gewaad, waar in gewoon is, dienst te doen, in het openbaar zal mogen verschijnen, of eenige kerkceremonie verrigten, of vertoonen iets, het welk tot de Roomsche Godsdienstoeffening behoord.
 - Dat deselve geene Bedelmonnikken die koomen aalmoesen te versamelen zal mogen herbergen.
 - Dat de Roomschgezinde zich zodanig zullen gedragen, dat aan de Protestanten geen aanstoot werde gegeeven, nog eenigsints overtreden, of te buiten gegaan de Resolutien en Placcaaten bij Hun Hoog Mogende, de Heeren Staaten deezer Provincie, of bij de H: Heeren Burgemeesteren en Raad opzichtelijk gepermitteerde Roomsche kerken genomen en geëmaneerd, welker alle voor zo verre bij deesen niet duidelijk mogten zijn veranderd, in volle kragt zullen verblijven.
 - Dat deeze vergunning zal zijn bij provisie of tot wederzegging toe, en wel onder die voorwaarde, dat alles conform de bovenstaande poincten en Articulen of nog te geevene Ordres zal worden volbragt, bij poena van verlies der gratie, en dadelijke remotie.’

• Op 31 juli 1783 wordt in Oude Pekela de eerste steen gelegd voor de bouw van een r.k. kerk.
• Bij het 150-jarig bestaan in 1933 - ‘Omstreeks de helft van de 18e eeuw was hier nergens in de naaste omtrek een Rooms-Katholieke kerk. Het dichtst bij zijnde gebouw en het ressort waaronder dan ook al de Rooms-Katholieken van deze omtrek behoorden, ook geheel Westerwolde viel hieronder, moest naar de kerk te ‘Kleinemeer’. Dit was natuurlijk een grote reis en vaak bij slecht weer niet te doen. Daarom werden dan ook verschillende pogingen gedaan om hier een r.k. kerk te stichten, maar steeds werd men tegengewerkt door de raad van Groningen. Ook werden verzoekschriften gezonden naar de Staten-Generaal, zo ook in het jaar 1773 en werd ook een verzoekschrift Prins Willem aangeboden, doch ook dit alles zonder resultaat. Toch liet men de moed niet zakken. En zowaar in het jaar 1783 kreeg men permissie om een gebouw te stichten. Van kerk werd niet gesproken; voorschrift was nog, dat het gebouw ‘achteraf’ moest gebouwd worden en dat het een aanzien kreeg als een ‘schuur’. De eerste steen voor deze kerk werd gelegd op 31 juli 1783 en het bouwen ging toen zo vlug, dat reeds op 7 november daaropvolgende de eerste H. Mis in de kerk kon worden opgedragen. Deze kerk (‘schuur’) werd in het jaar 1845 verbouwd tot meer een kerk, nieuwe ramen etc. De parochie werd bij de jaren groter en zo verrees dan eerst de R.K. kerk te Winschoten er bij en scheidde zich in het jaar 1865 de parochie Nieuwe Pekela van ons af. Niettegenstaande dat rondom ons eveneens nieuwe kerken werden bijgebouwd, mocht toch de parochie zich ook hier in een steeds voortdurende bloei verheugen. De tijden waren anders geworden en besloten werd daarom dan ook, een nieuwe kerk te bouwen, thans aan de openbare straat. Op 21 sept. 1894 is men dan ook met de bouw van de thans mooie kerk met sierlijke hoge toren (65 m.) begonnen, en op 17 december 1895 werd de kerk in gebruik genomen. In de laatste jaren is de kerk steeds meer en meer verfraaid; zo noemen we: de mooie tegels, de kerkbanken, de kostbare gekleurde ramen, electr. licht en thans wordt er nog aan gewerkt om ook de centrale verwarming in orde te krijgen. Deze mooie nieuwe kerk werd gebouwd, toen de Zeereerw. Heer Eekman hier nog pastoor was. Het zielental bedraagt plm. 600.’
• Bezwaarschrift van de Israëlitische gemeente op 20 april 1893 aan het gemeentebestuur van Oude Pekela wegens te verwachten overlast tijdens godsdienstoefeningen door orgelspel en het luiden van de klok, wanneer binnen een afstand van 200 meter van haar kerk een r.k. kerk wordt gebouwd.
• In Oude Pekela vindt op 17 dec. 1895 de oplevering plaats van de door aannemer Nicolaas Perquin uit het Zuidhollanse Berkel gebouwde St. Willibrorduskerk. De kerk wordt op 9 juni 1895 ingewijd door de aartsbisschop Henricus van de Wetering, bijgestaan door ca. 30 priesters.
• De nieuw gebouwde St. Willibrorduskerk te Oude Pekela wordt op 9 juni 1896 plechtig geconsacreerd door monseigneur V.d. Wetering, aartsbisschop van Utrecht, bijgestaan door deken Ensing en een aantal geestelijken.
• De oude r.k. kerk te Oude Pekela wordt in juli 1896 geamoveerd.
• In de St. Willibrorduskerk te Oude Pekela heeft in 1953 de inwijding plaats van de nieuwe kruiswegstatie's. Zij zijn uitgevoerd in beeldhouwwerk door de heer H. ter Reegen uit Veendam in blank Slavonisch eikenhout met donkere eikenhouten omlijsting.
• In 1994 zijn de kerk en pastorie door het ministerie van WVC op de top-honderdlijst van internationale monumenten geplaatst.

Nederlands Hervormde Kerk Oude Pekela

• De kerk aan de H. Westerstraat 105 is gebouwd tussen 1683 en 1686 als een zogenaamde zaalkerk. Het gebouw verving de zogenaamde kerkschuur. In 1804 werd de kerk voorzien van een toren. Op 22 okt. 1865 wordt het orgel, gebouwd door de heren Van Oekelen uit Haren, ingewijd.
• De bouw van de nieuwe kerk in de Pekela is op 4 okt. 1683 zover gevorderd, dat het voorzien kan worden van een dak. Aangezien het nu eveneens noodzakelijk is dat de kerk wordt voorzien van ramen, besluit de Stad [Groningen] twee ramen te schenken, ‘het eene waerin het waepen van de Stadt Groningen met desselfs inscriptie, het ander met de wapens van d’ heeren Borgemesteren ende Raedt en derselver ministers tegenwoordigh in den eedt sijnde’.
• Op 4 mei 1684 wordt de nieuwe kerk te [Oude] Pekela ingezegend door ds. Andreas ten Have.
• Jan Scholten Meijer uit Winschoten en Geertjen Peters Hennink uit Pekela ‘zijnde de eersten die [op 29 juni 1684] in de nieuwe kerk [te Pekela] getrouwd zijn’.
• De graven in de kerk [te Oude Pekela] worden op 20 nov. 1685 bij uitmijning verkocht tot voordeel van de stad [Groningen].
• Op 28 dec. 1842 draagt de stad Groningen de Ned. herv. kerk van Oude Pekela over aan de hervormde gemeente aldaar. De overdracht wordt op 23 sept. 1843 door de Koning goedgekeurd.
• De herv. gemeente te Oude Pekela viert op 22 okt. 1865 een indrukwekkend feest. Het prachtige, door de heren van Oekelen uit Haren gebouwde kerkorgel wordt ingewijd met een sierlijke en doeltreffende rede van onze geliefde leraar Berend Drijber.
• Aan het einde van de openbare godsdienstoefening op 19 jan. 1868 in de herv. kerk te Oude Pekela deelt onze leraar aan de gemeente de verrassende bijzonderheid mede, dat de edelachtbare heer Tjakko Borgesius en zijn gade, gedachtig aan het zilveren bruiloftsfeest dat zij op deze dag mochten vieren, aan de kerk twee zilveren Avondmaalsbekers ten geschenke hadden gezonden.
• Bij restauratiewerkzaamheden in de in 1683 gebouwde Ned. herv. kerk te Oude Pekela zijn in 1975 drie eeuwenoude grafzerken aangetroffen. De zerken kwamen te voorschijn toen de houten vloer uit de kerk werd verwijderd. Vlak onder het preekgestoelte werd een dubbele grafsteen blootgelegd van Petrus Mees en zijn echtgenote, van 1733-1785 predikant te Oude Pekela, en een zerk van Eltye Jacobs, in leven veenmeester te Oude Pekela. Van een derde zerk konden de opschriften (nog) niet worden ontcijferd.

Julianakapel

De Julianakapel te Oude Pekela (Ned. herv. evangelisatie) bestaat in 1947 40 jaar.

Israëlitische kerk

• Op 3 aug. 1792 wijden de joden te Pekela hun nieuw gestichte synagoge in.
• De Israëlitische gemeente te Oude Pekela viert op 31 aug. 1860 een plechtig feest. Het is de herinnering aan de 70-jarige stichting van hun kerkgebouw, welk gebouw thans gedeeltelijk is vernieuwd en sierlijk is opgeverfd.
• Enige voorbijgangers bemerken op 18 sept. 1882, dat er verzakking komt in het dak van de pastorie van de Israëlitische gemeente te Oude Pekela, welk dak dan ook korte ogenblikken daarna met een geweldige slag ineen stort. Dit oude gebouw werd door het bestuur van de Israëlitische gemeente zeer slecht onderhouden en zal geheel worden afgebroken.
• In Oude Pekela heeft op 6 sept. 1884 het plechtige inwijdingsfeest plaats van het nieuwe Israëlitisch kerkgebouw. De leiding van het ceremoniële gedeelte van deze plechtigheid was opgedragen aan de heer Vleeschhouwer, voorzanger te Groningen, en werd aangevuld door het koor dat onder leiding van de heer B. Borgesius enige godsdienstige liederen uitvoerde. Nadat een en ander was afgelopen, werd een inwijdingsrede gehouden door de WEd. Zeergel. heer I.S. Hillesum, Opperrabbijn. Hierna liet het koor zich wederom horen, waarna de heer S. Hirschel, godsdienstonderwijzer in deze plaats, een toespraak hield.
• De katholieke jeugdbeweging te Oude Pekela is bij onderhandse aankoop in 1947 eigenaar geworden van de joodse kerk met pastorie. De joodse kerk zal t.z.t. worden ingericht als gebouw voor de katholieke jeugdbeweging in het algemeen en voor de padvinderij in het bijzonder.

Chr. gereformeerde kerk

• Door de chr. gereformeerde gemeente te Oude Pekela is op 31 mei 1888 beroep ingesteld bij Zijne Majesteit de Koning tegen een verleende vergunning tot het mogen oprichten van een kartonpapierfabriek [Erica] op het erf van de heer Feldbrugge en wel op grond dat die inrichting zal worden gebouwd in de nabijheid van de kerk, zodat zulks in strijd zou zijn met de bepalingen van de wet.
• De christelijke gereformeerde gemeente te Nieuwe Pekela heet sinds 17 juni 1892 de ‘Gereformeerde kerk’ te Nieuwe Pekela.
• Op 16 sept. 1894 vindt de inwijding plaats van het nieuwe geref. kerkgebouw te Oude Pekela door ds. J.A. Bult uit Winschoten.

Religies in de Pekela's

In 1594 was de stad Groningen in handen van de Staten Generaal gekomen en volgens het Tractaat van Reductie zou in de Stad en dus later ook in de veenkoloniën ‘gheen ander Religie geëxerceert’ worden dan de gereformeerde. Met die gereformeerde religie werd de tegenwoordige Nederlands-hervormde kerk bedoeld. Deze gereformeerde kerk werd nu de bevoorrechte kerk en bleef dit tot 1795. \\

Zo’n kerk kreeg de kolonie Pekela al in 1639, zij het dat de gelovigen zich eerst moesten behelpen met een schuur, waarin dominee Wirichius Johannes voorging. In 1683 werd begonnen met de bouw van een echte kerk, die drie jaar later voltooid was en nadien nog vele malen werd verbouwd. Omdat de kerk aan het Benedeneinde van het tegenwoordige dorp Oude Pekela lag en de vervening tegen 1700 al heel ver naar het zuiden (boven) gevorderd was, vonden de mensen die in het nieuwste deel van de kolonie woonden, het kerkpad veel te lang. Daarom richtten zij meerdere verzoeken aan de Stadsregering om een eigen kerkgebouw te mogen bouwen met een pastorie en een school. Bij besluit van 9 april 1704 werd op de ‘remonstrance van de ingesetenen van de Pekel A boven het bovenste verlaat’ gunstig beschikt, waardoor kandidaat Ailcko Meinderts weldra met zijn zegenrijke werk als predikant kon beginnen.\\

In 1707 werden de beide kerkelijke gemeenten in Beneden en Boven Pekela van elkaar gescheiden, waardoor er twee kerspels ontstonden, Beneden of Oude Pekela en Boven of Nieuwe Pekela. De grens lag bij de toenmalige bovenste sluis in het Pekelder Diep, bij de Verlaatjeswijk, waar deze nu nog de beide Pekelder dorpen scheidt. Omdat de gereformeerde (na de Franse tijd: hervormde) kerk de bevoorrechte kerk was, kreeg deze de taken toegewezen, die later door het Bestuur zouden worden overgenomen. Omdat echter uit alle windstreken immigranten naar de veenkolonie kwamen, ontstond er een grote pluriformiteit op godsdienstig gebied. Daar de Stad de groei wilde bevorderen, was haar een zekere tolerantie tegenover andersdenkenden niet vreemd. Zo kregen de Luthersen reeds in 1753 toestemming een kerk in Pekela te bouwen. De Rooms-Katholieken mochten, na herhaalde verzoeken, in 1783 een kerkschuur bouwen aan wat later de Roomsewijk in Oude Pekela heette. In hetzelfde jaar kregen de gereformeerden (lees: hervormden) aldaar toestemming hun in 1683 gebouwde kerk te vergroten. De katholieken van Nieuwe Pekela kregen hun eigen kerk in de tweede helft van de 19e eeuw. Toen hen de gang naar de nabuurgemeente te ver werd, vroegen zij het kerkbestuur om een bij-kerk te bouwen in de buurt van de Doorsnee. Die kregen ze in 1867 om enkele jaren later als St. Bonifatiusparochie zelfstandig verder te gaan. De Israëlieten hadden in Oude Pekela reeds in 1791 een synagoge, terwijl de joodse begraafplaats aldaar van vóór 1700 dateert. In het laatste deel van de 18e eeuw was de immigratie van joden aanzienlijk. Vooral in Oude Pekela vestigden zich veel gezinnen, maar ook Nieuwe Pekela kende veel Israëlitische neringdoenden, waaronder talrijke slagers. \\

In de 19e eeuw nam, als gevolg van de afscheidingsbewegingen, het aantal kerken in beide Pekela’s toe. In 1843 werden de ‘Christelijk Afgescheidenen’ in Nieuwe Pekela vergunning verleend tot het oprichten van een kerk, in 1852 bouwden de Doopsgezinden van Oude en Nieuwe Pekela hun kerk in laatstgenoemde gemeente. De ‘Gemeente van gedoopte Christenen’ stichtte in 1881 in Nieuwe Pekela haar kerkgebouw, terwijl de Christelijk Gereformeerden er sinds 1910 over een eigen onderkomen beschikken. De tweede hervormde kerk in het bovenste deel van Nieuwe Pekela dateert van 1870. \\

In Oude Pekela bestond van 1906 tot 1990 een zelfstandige afdeling van het Leger des Heils

De Barton

De Barton is de jeugdsoos van de gereformeerde kerk in Nieuwe Pekela en werd in 1972 opgericht. De naam van de jeugdsoos is ontleend aan houten tonnen, die dienden als zitplaatsen. De Barton is vrijdag- en zondagavond geopend. In de soos komen ook veel niet-gereformeerde jongeren.

Lutherse vrouwengroep Maria

De lutherse vrouwengroep Maria uit Nieuwe Pekela werd op 18 oktober 1897 opgericht door de toenmalige predikant D.J. Bögeholtz. Ooit was Maria met 44 leden een aanzienlijke vereniging. Bij haar eerste eeuwfeest op 18 okt. 1997 telt de club slechts 14 leden.

Kerkkoor Maarten Luther

Kerkkoor Maarten Luther van de evangelisch-lutherse gemeente Pekela, omvattende de gemeenten Oude en Nieuwe Pekela, opgericht in 1906, in café Brink op de grens van de gemeenten Oude en Nieuwe Pekela. Het koor begon met 18 leden. Als eerste dirigent werd aangesteld G. Jellesma, die al spoedig werd opgevolgd door 'meester' Folkers.

Ned. herv. Zusterkring

De Ned. herv. Zusterkring uit Oude Pekela werd op 1 oktober 1929 opgericht door mevr. Hellema-van Dam, in samenwerking met de dames Dethmers-Spaanstra, Bosgra-Staal, Heikens-van Wagensveld, Veldkamp-Aikens,Koerts-Edzes en Engels-Petzinger. De huidige vereniging telt bij haar 100-jarig bestaan in 1979 78 leden.

Leger des Heils

Opgericht te Oude Pekela als zelfstandig korps op 1 juni 1906. Tot die datum was deze plaats een buitenpost geweest. Op zondag 9 juni 1906 werd het eigen gebouw te Oude Pekela door majoor Visser officieel geopend. De eerste officieren waren kapitein Van den Berg en luitenant Nicolai.